Duik in de rijke geschiedenis van ‘s-Gravenzande tijdens het Historisch Café. Gezellig samenzijn, en een boeiende reis door de tijd wachten op u in de Uniekerk te ‘s-Gravenzande. Mis het niet!
Een Boeiende Lezing
Tijdens dit Historisch Café wordt er een film getoond “‘s-Gravenzande 750 jaar stadsrechten”. De film begint om 20.00 uur, maar u bent van harte welkom om al vanaf 19.30 uur binnen te lopen. Dit biedt u de kans om een plekje te zoeken, een kopje koffie te pakken en alvast wat bij te praten met andere bezoekers.
Leden en Niet-Leden
Leden van de Vereniging Oud ‘s-Gravenzande kunnen gratis deelnemen aan deze avond. Voor niet-leden vragen we een kleine bijdrage van €2,-. Zo hopen we iedereen de kans te geven om deel te nemen en te genieten van de rijke historie van ons dorp.
Terugblik op Vorige Lezingen
In 2023 hadden we een indrukwekkende lezing over de Atlantikwall in ‘s-Gravenzande. Dit onderwerp bood een unieke kijk op de lokale geschiedenis tijdens de Tweede Wereldoorlog en trok veel geïnteresseerden.
Begin 2024, in april, gingen we verder met een boeiende presentatie over ‘s-Gravenzande van Toen en Nu. Deze lezing vergeleek het verleden en het heden van ons dorp en toonde de evolutie van de omgeving.
Een andere memorabele lezing ging over de verbouwing van de Spaanse Vloot, een iconische locatie voor ons ‘s-Gravenzande. Deze avond bood een fascinerend inzicht in de veranderingen en renovaties van dit historische gebouw.
Kom en Beleef het Zelf
We hopen u te mogen verwelkomen bij deze bijeenkomst. Het Historisch Café biedt een perfecte gelegenheid om oude vrienden te ontmoeten en nieuwe contacten te leggen, terwijl we samen de geschiedenis van ‘s-Gravenzande levend houden. Neem gerust oude foto’s of documenten mee, stel vragen, of geniet simpelweg van een goed gesprek met gelijkgestemden.
Kom langs en ontdek de rijke historie van ‘s-Gravenzande met ons. We kijken ernaar uit u te ontmoeten op de volgende editie van het Historisch Café!
Vergeet de Contactmiddag in de Bibliotheek ‘s-Gravenzande niet.
Naast het Historisch Café hebben we ook elke laatste donderdag van de maand in de Bibliotheek ‘s-Gravenzande onze contactmiddag. Dit is de perfecte gelegenheid om meer te leren over de fascinerende geschiedenis van ons prachtige dorp, terwijl u geniet van een gezellige en informatieve middag met gelijkgestemden.
€2
uniekerk ‘s-gravenzande
Langestraat 181 's-Gravenzande,
zuid holland
2691 BENetherlands+ Google Maps
Onze historische vereniging ‘s-Gravenzande heeft met trots een fiets audio route samengesteld via izi.TRAVEL. Ontdek de monumentale plekken van ‘s-Gravenzande en leer meer over onze rijke geschiedenis terwijl je fietst.
Klik op de link hieronder om de route te starten en je smartphone te gebruiken als gids:
De ontdekking van de oude muur bij de sloop van het Gravenhof
Tijdens de sloop van de Gravenhof in 2017 kwam er tussen het pand Langestraat 96 en de Gravenhof een oude muur tevoorschijn. Waarschijnlijk was deze tijdens de bouw van de Gravenhof in de jaren ’70 blijven staan omdat hij een dragende functie kon hebben voor het naastliggende pand.
Oude muur, 2017
De Historische Functie van de Muur
Op de muur waren stuclagen te zien en was duidelijk een afdruk van een trap te zien, waardoor aangenomen kan worden dat hij als binnenmuur gediend heeft van het pand dat er vóór de bouw van de Gravenhof heeft gestaan. Er is dan ook wat bijzonders aan de hand.
De Ouderdom en Herkomst van de Muur
Aan het metselwerk te zien dateert de muur uit de 18e of vroege 19e eeuw en is dus minstens zo’n 200 jaar oud. Het kan een restant zijn van het in de jaren ’70 afgebroken pand, maar hij kan ook altijd zijn blijven staan omdat er aan weerskanten panden tegenaan rustten die afwisselend zijn gebouwd en gesloopt. Zo kon de situatie ontstaan dat een oude muur tussen twee panden steeds gehandhaafd bleef. Het pand Langestraat 96 lijkt namelijk een stuk recenter dan de muur, maar er zijn wel muurankers zichtbaar, wat erop wijst dat de muur wel als draagmuur voor dat pand is gebruikt.
Restauratie en behoud van historisch erfgoed
Aanvankelijk werd verwacht dat de muur op een later tijdstip zou worden afgebroken, maar tot grote vreugde van ondergetekende is de muur prachtig gerestaureerd en voorzien van etalageramen, waardoor hij perfect in de zijgevel van Langestraat 96 is ingepast. Zo is dankzij de nieuwbouw ook weer een stukje oud ’s-Gravenzande zichtbaar geworden en voor de toekomst behouden!
Nieuwe aanwinst: het gemeentewapen van het oude gemeentehuis
In de collectie van onze vereniging hebben we een bijzonder object mogen opnemen: het oude gemeentewapen dat tot een paar weken geleden aan de gevel van het voormalige gemeentehuis aan de Van Geeststraat hing. Het is kort na de nieuwbouw van het gemeentehuis in het begin van de jaren ‘80 vervaardigd en dus niet heel oud, maar het is een mooi voorbeeld van behoud van recentere voorwerpen uit de geschiedenis van ’s-Gravenzande.
Een stukje geschiedenis van het gemeentewapen:
sinds ’s-Gravenzande in 1246 stadsrechten kreeg, gebruikte de stad een leeuw op haar zegel, vrijwel zeker afgeleid van het wapen van het graafschap Holland. Op 24 juli 1816 is het wapen door het Rijk aan de gemeente ’s-Gravenzande bevestigd in gebruik en de blazoenering luidde destijds: van lazuur beladen met een klimmende leeuw van goud. Op 3 oktober 1960 is aan het wapen een kroon met drie bladeren en twee parels toegevoegd. De blazoenering is toen ook opnieuw beschreven: In azuur een klimmende leeuw van goud. Het schild gedekt met een gouden kroon van drie bladeren en twee paarlen.
Bij de bouw van het nieuwe gedeelte van het gemeentehuis in 1980/1981 is de hoofdingang verplaatst van de Langestraat naar de Van Geeststraat. Hoewel het wapen op een foto uit 1981 in het boekje ’sGravenzande in verleden en heden op de foto nog niet te zien is, is het vrij kort na ingebruikname aan de gevel gehangen. Het is gemaakt van gegoten aluminium, waarbij de leeuw met vier bouten op het schild is gemonteerd. Na de vorming van de gemeente Westland in 2004 is het ’s-Gravenzandse stadswapen niet meer officieel in gebruik. Als vereniging hebben wij het stadswapen wel in ons logo, en zo is ook het idee ontstaan om de gemeente te verzoeken om het wapen van het gemeentehuis te halen en aan onze vereniging over te dragen. Dit verzoek werd ingewilligd, begin juli is het wapen van de gevel verwijderd en op 21 juli is het door André Jongeleen van de gemeente Westland overgedragen aan onze vereniging. Het is de bedoeling dat het wapen in de toekomst als mobiele blikvanger te zien gaat zijn op onze evenementen
André Jongeleen van gemeente Westland overhandigt het wapen van ‘s-Gravenzande aan de voorzitter Michiel Kruijthof
Voor die tijd moet eerst bekeken worden hoe het schild het beste kan worden behouden voor de toekomst. De verf is namelijk verweerd en zit deels los op het aluminium, dus in eerste instantie zal bekeken moeten worden hoe de huidige toestand gestabiliseerd kan worden en als dat niet mogelijk is, hoe het beste een nieuwe laklaag kan worden aangebracht. Aluminium is namelijk een lastig materiaal om te lakken, dus dat is nog wat stof tot nadenken. Hoe dan ook, we hebben dit unieke ’s-Gravenzandse object gelukkig kunnen behouden en streven ernaar dat het in de toekomst regelmatig te zien gaat zijn!
Zo’n 40 jaar na de bevrijding van ‘s-Gravenzande waren diverse sporen van de oorlog nog zichtbaar in het straatbeeld, vooral in de vorm van bunkers. Op het Marktplein stond er eentje, naast het politiebureau, maar de uitbreiding van de bebouwde kom in de jaren ’70 zorgde ervoor dat ze ook te midden van nieuwbouwwijken kwamen te staan.
Avonturen in de Edelstenenwijk
Ik ben opgegroeid in de jaren ’80 en ’90 in de Edelstenenwijk, vlakbij het Oranjepark waar ik regelmatig speelde. Voor een kind van acht jaar was daar van alles te beleven: een voetbalveld, een grote glijbaan, slootjes en bosjes om hutten in te bouwen. Maar het spannendste van allemaal waren de bunkers.
De Open Bunker: Onze Favoriete Speelplek
Koningin Julianaweg aanleg Oranjepark ca 1974, tussen de twee zandbergen is de bovenkant van een bunker zichtbaar.
Van de drie bunkers was er één open, met een toegangsgang aan de zijkant die leidde naar een trapje naar het dak. Hier kon je vanaf de schuine kant naar beneden rennen of als waaghals zelfs springen. Die ene bunker had ook nog een tweede ingang, iets verder naar achteren. Als kinderen vonden we die een beetje eng: het was er donker en rook altijd naar brand, vooral omdat de gang in de loop der tijd halfvol was gelopen met modder.
Het Einde van een Tijdperk
Aan de overkant van de Julianaweg stond nog een bunker. Die moest in de jaren ’90 plaatsmaken voor de bouw van een zwembad. Wekenlang waren ze aan het slopen en uiteindelijk zijn de laatste restanten opgeblazen. Voor ons als kinderen was dat een bijzondere gebeurtenis, maar tegelijkertijd verdween er een spannende speelplek.
Verdwijning van Historisch Erfgoed
De meeste bunkers in de bebouwde kom zijn verdwenen. Er staat er nog één in het sportpark. Die op het Marktplein is samen met het politiebureau verdwenen, en die in het Oranjepark is onder een dikke laag grond bedolven geraakt tijdens renovaties. Wat resteert is de lange grashelling waar je in de winter kon sleeën, al hebben we de laatste jaren helaas geen sneeuw meer gehad…
Ontdekking van een Verloren Stukje Geschiedenis
Recentelijk is bij de sloop van een woning bij de Parallelweg een bunker blootgelegd. Op de buitenmuur, waarin de twee dichtgemaakte deuren zitten, zijn nog steeds de camouflagekleuren uit de oorlogsjaren zichtbaar. De rechtermuur heeft de vorige eigenaar voorzien van een muurschildering. Deze bunker behoorde tot een aantal bunkers die waren gebouwd ter verdediging van de nabijgelegen tankgracht.
In het hart van ‘s-Gravenzande, aan het Marktplein, werd in 1939 een modern politiebureau opgericht op de plaats van de voormalige openbare school die sterk verouderd en bouwvallig was. Dit nieuwe bureau kwam in de plaats van een politiepost die primitief gehuisvest was in een houten gebouwtje naast het gemeentehuis
Politiebureau aan het Marktplein
Achter het nieuwe politiebureau was de brandweergarage met de slangentoren, de toren waarin de brandslangen na gebruik te drogen werden gehangen, en daarachter het gebouwtje van de dienst Bescherming Bevolking. In de oorlog werd er naast het politiebureau een Duitse verbindingsbunker voor telefoonverkeer e.d. gebouwd, die later gebruikt werd als garage voor een politieauto.
In de jaren 80 van de vorige eeuw bleek dat het politiebureau veel te klein en niet functioneel meer was en werd besloten tot nieuwbouw. Het bureau van de rijkspolitie verhuisde in 1987 naar een nieuw gebouw aan de Zandeveltweg dat na enige tijd wegens reorganisatie van de rijkspolitie werd afgestoten
De bebouwing aan de oostzijde van het Marktplein werd afgebroken en vervangen door een appartementencomplex met daaronder winkels en horecagelegenheden.
Ontdek de Vergeten Geschiedenis van ‘s-Gravenzande
In het rijke fotoarchief van de Vereniging Oud ‘s-Gravenzande bevinden zich diverse intrigerende afbeeldingen waarvan we graag de achtergrond willen achterhalen. Wie staan erop afgebeeld? Wanneer en waar zijn deze foto’s genomen? En zijn deze foto’s wel daadwerkelijk in ‘s-Gravenzande gemaakt? In deze nieuwsbrief presenteren we een aantal van deze zoekplaatjes en roepen we onze leden en dorpsgenoten op om hun kennis met ons te delen.
Foto 1: De Kleuterklas
Kleuterklas met Juffrouw van der Sar
Een vroege kleuterklas in ‘s-Gravenzande met juffrouw Van der Sar en een jongen genaamd Maarten. Wie zijn de andere kinderen, waar was dit lokaal, en uit welke periode dateert deze foto?
Foto 2: Oorlogstijd
Een van de foto’s uit de oorlog. Is dit in ‘s-Gravenzande en zo ja, waar in ’s-Gravenzande.
Een foto uit de oorlog. Is deze in ‘s-Gravenzande genomen? Zo ja, waar precies? Deze afbeelding is ook bekend in een spiegelbeeldige versie.
Foto 3: Engelse Brengun Carrier
Engelse brengun carrier op de hoek Maasdijk en de Papedijk
Een Engelse Brengun Carrier op de hoek van de Maasdijk en de Papedijk. Wie is de dame die voor de carrier poseert, en wie zijn de andere personen op de foto?
Foto 4: Duitse Sperre
Duitse “sperre”
Een Duitse “sperre”. Waar bevond deze zich en vanuit welke richting is de foto genomen?
Foto 5: Café aan de Heenweg
café aan de Heenweg
Een foto van een café aan de Heenweg. Welk café was dit, waar stond het precies, en wie zijn de afgebeelde personen?
Foto 6: Oude Boerderij
Oude Boerderij
Een foto van een oude boerderij. Waar stond deze boerderij en wie waren de bewoners?
Foto 7&8: Bodemvondst
De volgende twee afbeeldingen zijn bodemvondsten uit de collectie van onze verenigingsarcheoloog Ruud Heus. We zijn benieuwd of u deze objecten herkent en weet waartoe ze dienden.
Deel Uw Kennis
Bent u in het bezit van een foto, afbeelding of voorwerp waar u vragen over heeft? We nodigen u uit om uw informatie met ons te delen via een mailtje aan info@oudsgravenzande.nl. In een van de volgende nieuwsbrieven zullen we terugkomen op de ingezonden foto’s en voorwerpen.
Word Lid van Onze Vereniging
Wilt u bijdragen aan het behoud van de geschiedenis van ‘s-Gravenzande? Overweeg dan om lid te worden van onze vereniging. Meer informatie vindt u op onze lidmaatschapspagina. Uw steun is onmisbaar voor het voortzetten van ons werk.
Op 26 februari 1885 overleed Geerlof Haaring, een man die alle ‘s-Gravenzanders kenden. Hij was jarenlang in dienst van de gemeente en de kerk (Nederlands Hervormde Kerk). Ondanks zijn ruwe uitstraling stond hij bekend om zijn goedhartigheid en hulpvaardigheid. Zijn verhaal is een prachtig voorbeeld van de uitdrukking ‘een ruwe bolster, een blanke pit’.
Dorpskerk met vlag
Zijn Taken in ‘s-Gravenzande
Geerlof Haaring had een breed scala aan taken binnen de gemeenschap. Hij was verantwoordelijk voor de straatreiniging en haalde meerdere keren per week met zijn kar de as van het haardvuur op bij de inwoners. In de winter moest hij ijs bijten in de Vaart om bluswater te hebben en strooide hij zand op de straten bij gladheid.
Waagmeester en Voorjaarswerk
Geerlof fungeerde ook als waagmeester, waarbij hij de varkens van tuinders woog in de stadswaag wanneer deze verkocht werden. In het voorjaar boende hij de gevels en maakte hij de dakgoten schoon. Daarnaast was het zijn taak om regelmatig de beerputten bij de inwoners leeg te maken, wat hij pas na 22:00 uur deed vanwege de stankoverlast.
Kerkdiensten en Feestelijkheden
Op zondag begon zijn werkdag al voor dag en dauw. Hij veegde de straten rond de dorpskerk schoon, luidde de klok en opende de kerkdeuren. ’s Winters stak hij de verlichting in de kerk aan voor de avonddienst. Bij feestelijkheden hing hij de vlag van de toren van de dorpskerk.
Onvermoeibaar en Hulpvaardig
Ondanks zijn drukke schema vond Geerlof nog tijd om ’s nachts te vissen. Een bekende anekdote vertelt hoe hij, ondanks ziekte, meteen weer aan het werk ging toen hij hoorde dat er een schip op het strand was gestrand. Zijn verantwoordelijkheidsgevoel voor het helpen van schipbreukelingen en het bewaken van gestrande goederen was ongeëvenaard.
Bericht uit 1885
Een oude krant uit 1885 beschreef Geerlof als een man die sterker en taaier was dan de meeste mensen. Hij had talloze verantwoordelijkheden binnen de gemeenschap en klaagde zelden over de zware lasten die hij droeg. Hij snoeide en rooide bomen, verzorgde het plantsoen van de kerk en sorteerde manden tijdens het drukke aardappelseizoen.
In de registers van den burgerlijken stand is het overlijden ingeschreven van Geerlof Haaring, een man, dien velen beschouwden als sterker dan de sterkste en taaier dan de taaiste. De ruwe, ronde Geerlof is niet meer. Jaren lang was Geerlof in dienst van gemeente en kerk. De straatreiniging was aan hem opgedragen, het maken van bijten in het ijs, het uitsteken van de vlag uit den toren was zijn werk. Stak er een storm op uit het westen, dan liep Geerlof langs het strand, om daar te zorgen voor alles, wat de zee aanbracht. Moesten de gestrande goederen bewaakt worden, Geerlof was de waker, en ’t zou lang duren, eer hij klaagde, dat zijn oogleden zwaar werden. Geen lijk werd begraven, of Geerlof had het graf gemaakt. De boomen van de gemeente en van menigen particulier werden gesnoeid, gehakt en gerooid door hem. In de kerk was hij deurwachter, klokluider, lichtopsteker; het plantsoen van de kerk werd door hem verzorgd. En alsof dat aantal baantjes nog niet groot genoeg was, bekleedde hij bovendien een post, die hem tot een gewichtig man maakte in den drukken aardappelentijd. Voordat iemand anders op was, dikwijls reeds om half een of een ure, was Geerlof op de Vaart aan ’t uitzoeken van de honderden leege kinnetjes (kleine manden waarin de aardappelen verzonden werden), die uit Rotterdam en Amsterdam teruggezonden worden. Alle manden te sorteeren naar de letters en verfstree-pen, in die vreeselijke wanorde de orde te brengen, waaruit iedere tuinder zijn hoopje bijeen kon vinden, dat deed Geerlof en dat deed hij zoo, dat menigeen bedrukt aan zijn buurman vraagt: “wie zal nu voortaan onze kinnetjes uitzoeken”.
’s Gravenzande dd. 5 Maart 1885.
Zijn Groot Hart
Geerlof was niet alleen sterk, maar ook edelmoedig. Hij ondersteunde vaak armere inwoners en was verontwaardigd wanneer hij niet de kans kreeg om bij te dragen aan collectes voor de armen. Ondanks zijn ruwe uiterlijk toonde hij vaak zijn grote en edele hart.
Zijn Laatste Jaren
In zijn laatste jaren verzwakte Geerlof aanzienlijk. Na een beet van een pieterman (een zeevis) klaagde hij over zijn naderende einde. Zijn onvermoeibare inzet had zijn krachten ondermijnd. Een anekdote uit zijn jongere jaren vertelt hoe hij een rit op de bok van de diligence afwees omdat hij geen tijd had.
Nagedachtenis
Geerlof Haaring is 65 jaar oud geworden. Hoewel hij nu rust in vrede, zal zijn herinnering nog lang voortleven onder de inwoners van ‘s-Gravenzande. Zijn verhaal blijft een inspiratie voor iedereen die hoort over zijn leven en werk.
Het was al enige tijd bekend dat het pand aan de Langestraat 131, beter bekend als de groentewinkel van Leo Moerman, afgebroken zou worden ten gunste van nieuwbouw. Hoewel het pand aan de buitenkant onopvallend leek en in de jaren ’70 sterk verbouwd was, stond vast dat het oorspronkelijk zeer oud was. Maar hoe oud precies, dat wisten we niet.
Het pand Langestraat 131 ca 1900, voor het een groentezaak werd, mogelijk met gevelsteen.
Bouwhistorisch Onderzoek
In november 2019 ontvingen we de sleutel van de heer Duijsens, de eigenaar van het pand, met de mededeling dat we voorafgaand aan de sloop onderzoek mochten doen. Een week lang hebben Ruud Heus en Michiel Kruijthof hard gewerkt om de betimmering en voorzetwandjes te verwijderen en het originele muurwerk tevoorschijn te halen.
Links de Spaansche Vloot, centraal de groentewinkel van Moerman ca 1955. Let op de gewijzigde deur en kozijnen op de begane grond
Historische Vondsten
Op de begane grond bleek vooral de noordmuur nog min of meer intact te zijn, opgebouwd uit hergebruikte kloostermoppen. De voorgevel was op begane grondniveau door de bouw van de winkelpui grotendeels verdwenen. De achtergevel bestond uit dezelfde stenen als de voorgevel. De meest bijzondere vondst was de centrale draagbalk in de voormalige woonkamer, voorzien van zogenaamde peerkraalversieringen. Deze balk is uniek door zijn ouderdom en het ontbreken van sleutelstukken, wat aangeeft dat de balk uit één stuk gemaakt is.
Centrale draagbalk voorzien van een peerkraal-versiering. Ook te zien zijn restanten van een houten staander. Het restant van het korbeel is hier al verwijderd.
Structuur en Constructie
Aan het uiteinde van de balk waren nog de resten van een korbeel en een houten staander te zien, duidelijke bewijzen van houtskeletbouw die in deze regio tot de 16e eeuw gebruikelijk was. Bij de zuidelijke muur was de staander verdwenen tijdens de laatste verbouwing in de 20e eeuw. De noordelijke staander was dermate verrot dat de draagbalk nu werd ondersteund door een later opgemetselde “staander” van IJsselsteentjes. Ook in de winkelruimte werden vermoedens van originele staanders bevestigd, maar deze waren reeds verwijderd tijdens latere verbouwingen.
De dakconstructie was grotendeels relatief recent, met nog twee originele spanten die echter geen dragende functie meer hadden. Deze konden voor de sloop worden verwijderd. Op de eerste etage werd gezocht naar een gevelsteen tussen de twee ramen in de voorgevel, maar na het verwijderen van de stuclaag bleek deze niet meer aanwezig.
Uiteinde van de centrale draagbalk met peerkraalversiering.Uiteinde van de centrale draagbalk met peerkraalversiering.
Sloop en Behoud
Op 23 en 24 december 2019 vond de sloop plaats. De draagbalk met peerkraalversiering werd zorgvuldig verwijderd en aan onze vereniging overgedragen. Daaropvolgend in januari volgt archeologisch onderzoek voordat de nieuwbouw van start gaat. Hoewel sommigen betreuren dat een pand met zo’n lange historie wordt afgebroken, was de conditie dermate slecht dat restauratie niet haalbaar was. Door goede afstemming voor en tijdens de sloop heeft de Vereniging Oud ’s-Gravenzande al het hout uit de eerste bouwfase en een flink aantal complete kloostermoppen weten te behouden.
Gebint opzet van een houten huis, bouwmethode 15e en 16e eeuwSchets van de peerkraal zoals die aangetroffen is in Langestraat 131. Het unieke van deze vondst is dat de peerkraal uit de moerbalk is gebeiteld en één stuk vormen zonder sleutelstuk.
Schetsen bewerkt door P.B. van der Steen
Toekomstige Plannen
Van de houten delen die bewaard zijn gebleven, kunnen we een compleet korbeelstel nabouwen. Ons voornemen is om dit op te bouwen in het museum van Ruud Heus aan de Langestraat en tijdens de Open Monumentendag in september 2020 aan het publiek te tonen. Ook willen we na afronding van het archeologisch onderzoek een artikel publiceren over de geschiedenis van het gebouw.
Conclusie
Dankzij onze inspanningen blijft een belangrijk stuk van het historische erfgoed van ’s-Gravenzande bewaard. Dit project toont hoe we door zorgvuldige documentatie en behoud de geschiedenis levend kunnen houden voor toekomstige generaties.
In mei van dit jaar wordt in heel Nederland herdacht dat 75 jaar geleden de Tweede Wereldoorlog eindigde. Daaraan willen wij aandacht besteden door onder andere een ooggetuigenverslag van een voedseldropping en een beschrijving van een ’s-Gravenzander van de reacties in het dorp bij het bericht van de bevrijding.
VOEDSELDROPPING
Op 30 april 1945 werd een extra editie van een in Zuid-Holland verschijnend illegaal blad in ‘s-Gravenzande verspreid (2e jaargang no 209). Dit blad meldde de 36e verjaardag van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Juliana met de bede ” God geve dat zij nog langen tijd voor haar Huis en Volk gespaard moge blijven en dat de tijd van hereniging van Nederland en Oranje spoedig daar zij!“.
Vervolgens werd verslag gedaan van de indrukwekkende voedseldropping op zondag 29 april boven Den Haag. Een oorlogsverslaggever die met de geallieerde vliegtuigen meevloog meldde hierover het volgende:
Boven de Noordzee hadden onze vliegtuigen te kampen met zware regenbuien. We vlogen precies langs de door de Duitschers uitgestippelde route met als bestemming Den Haag, Rotterdam en Leiden. Toen we boven Den Haag kwamen konden we waarnemen dat de straten stampvol menschen waren die met zakdoeken en witte vlaggen zwaaiden. De plaatsen waar het voedsel moest worden afgeworpen waren grasvelden waarop een groot wit kruis gekalkt was. Ten overvloede werden nog lichtsignalen gegeven met lampen die in het midden waren opgesteld. Toen de vliegtuigen de lading hadden neergeworpen was het groene gras wit van de duizenden pakketten. In totaal werd die dag 600.000 kg voedsel gebracht.
Jan Dahmeijer
Over het verloop van de oorlog berichtte het blad nog dat de Britten Hamburg en Bremen hadden veroverd. De Russen en Amerikanen vochten op een gezamenlijk front van 80 kilometer rond Berlijn, waar de strijd haar einde naderde. De Duitschers hielden nog stand in de regeeringsgebouwen en in de Tiergarten. Hierbij werd de opmerking geplaatst dat de Nazi’s hun ondergang kennelijk bij de wilde beesten wilden vieren! Deze berichtgeving was een onmiskenbaar teken dat het spoedig vrede zou zijn. Tot zover het verslag in het illegale blad.
‘s-Gravenzande werd niet overgeslagen bij de voedseldropping.
Eén of twee vliegtuigen hebben restant van hun lading gedropt in een weiland gelegen in het Oude Land tussen de tankgracht en Naaldwijkseweg. Dat was sperrgebiet. Maar de zakken zijn toen zonder problemen opgehaald. De inhoud van de juten zakken bestond uit voornamelijk blikken meat and vegetables, grote vierkante blikken welfare biscuits en blikken eierpoeder, thee en koffie, soms chocolade. Tijdens het droppen werd enthousiast gezwaaid naar de piloten van de laag aanvliegende bommenwerpers.
Het verzamelen van de gedropte goederen ergens in de omgeving van Delft (Ypenburg?)
Op 1 mei ging het gerucht door het dorp dat de oorlog de volgende week afgelopen zou zijn.
DE BEVRIJDING VAN ’S-GRAVENZANDE
In 1990 schreef de Historische Werkgroep het boekje “Stad binnen de vesting”, ’s-Gravenzande in de 2e Wereldoorlog. Bij de voorbereiding ervan ontving men, na een oproep in het blad de ’s-Gravenzander, een aantal brieven met verhalen over de oorlog. In één van deze brieven schreef Johan van Dijk, die aan het einde van de oorlog acht jaar was, terugkijkend op zijn herinneringen het volgende over de bevrijding van s-Gravenzande:
De puinhoop van de winkel van Noordam in de Langestraat veroorzaakt door het neerstorten van een geallieerd jachtvliegtuig (wie zijn de poserende dames?)
De bevrijding, waar we met z’n allen jarenlang naar hadden uitgekeken, waarvan we ook de schoonste dromen konden hebben, kwam voor ons als kinderen toch geheel onverwacht. We wisten dat onze ouders naar de geheime zenders van de BBC en Radio Holland luisterden via slim weggefrommelde radio’s, die feitelijk ingeleverd hadden moeten zijn.
De ouderen waren dus wellicht al even op de hoogte van wat stond te gebeuren… maar voor ons was het opeens feest.
Het was in de avond van een dag vooraan in mei, toen over de Sand-Ambachtstraat ineens het gerucht de kop op stak dat het VREDE was.
Als bij toverslag verschenen er honderden mensen op straat en zij juichten, vielen elkaar huilend in de armen en prezen God. Het leek wel echt. Het leek wel vrede. Wij juichten mee en dansten mee voor dat onbekende. Vrede.
In groepen en groepjes trok men op naar het dorpscentrum. Bezijden het gemeentehuis bij de winkel van Siem Mantel en de verwoeste winkel “De Goede Verwachting” van Michiel Noordam werd aanvankelijk uitbundig feest gevierd, gehost, gedanst en gezongen.
Heel moedigen zwaaiden met de rood-wit blauwe vlag. Waar kwamen die ineens vandaan?
Zo spontaan als het feest begon eindigde het ook. Iemand riep dat we voorzichtig moesten zijn. De vrede was nog niet helemaal rond en niemand wist hoe de bezetter zou reageren bij het zien van zoveel vreugde over hun nederlaag.
De volgende dag(en) echter verschenen de vlaggen zelfs vanuit de ramen, werd er openlijk feest gevierd, gezongen en zag men de Duitsers met de staart tussen de benen lopen.
Het mooist van al was wel, denk ik, de terugtocht van de Duitsers. Op het koekje van de Zeestraat en de Sand-Ambachtstraat (bij “de Veet” van dokter van Rijn) dromden duizenden ’s-Gravenzanders bijeen toen het Herrnvolkje de aftocht blies. Ontdaan van de illusie de wereld te zullen regeren, berooid, verslagen, uitgefloten en uitgejoeld sjokte men richting Monster en verder.
Het eeuwig treiterende gezang in groepsverband over die heimat was voorbij, de ellende (die naar later bleek hier nog mild was) was over. De tijd van Trees heeft een Canadees brak aan. Vrede. Voor iedere dag die je nu in vrede beleeft kun je een kaars aansteken, kun je alleen maar ontzettend dankbaar zijn. Dat nooit meer…
